Hoe meditatie je dus wél kan helpen omgaan met fysieke pijn

Hoewel meditatie een oeroude oefening is om rust te vinden, lijkt het de laatste jaren hipper dan ooit. En dat is niet voor niks. Voor sommigen mag het dan klinkklare onzin lijken, er zijn mensen die erbij zweren en zelfs claimen dat het pijn en kwalen als sneeuw voor de zon laat verdwijnen.

Tja, meditatie. You hate it or you love it. Het is opeens heel populair en het wordt vaak nogal, uhm, zweverig gebracht. Moeilijke quotes, zenmuziek, kaarsjes, edelstelen… Daar zit lang niet iedereen op te wachten natuurlijk. Bovendien lijkt het ‘afzweren’ van de moderne maatschappij plus Westerse geneesmethoden er vaak bij te horen. Best zonde, want meditatie is eigenlijk zo simpel en nuchter als wat.

Steeds meer wetenschappelijke onderzoeken laten bovendien zien dat meditatie je wel degelijk zou kunnen helpen als je pijn ervaart. Niet alleen om mentaal rust te vinden, maar ook als het gaat om fysieke pijn, hebben meer en meer mensen er baat bij. Meditatie zou het immuunsysteem bevorderen, ontstekingen kunnen voorkomen én chronische pijn verlichten.

Maar, prik in de bubbel: meditatie is geen medicijn dat pijn na één sessie meteen letterlijk minder maakt. Na lange training lijken er inderdaad voordelen voor je gezondheid te zijn, maar je kunt pijn of een kwaal niet even lekker gaan zitten ‘wegmediteren’. Dat moet het doel ook niet zijn. Wat meditatie wél vrij snel kan doen, is onnodig lijden verminderen en je helpen de pijn te dragen. Met de juiste oefeningen kan het je laten zien dat iedere pijn anders is, veranderlijk is én dat er meer is dan alleen de pijn. Door er met zo’n houding naar te kijken, kun je leren de pijn te beheersen.

Hoe dat zit? Het boeddhisme, waarin meditatie een essentiële methode is, zegt: pijn is onvermijdelijk, lijden is optioneel. Waar we als mensen heel goed in zijn, is verhalen bedenken. We vertellen onszelf verhalen over de pijn die we ervaren. Dat het slecht is, dat we er zo snel mogelijk vanaf moeten, dat het iets is dat niet zou mogen, iets dat anders zou moeten zijn. En precies dát is het lijden waar het boeddhisme het over heeft. Die pijn, ja hoe ondragelijk soms ook, die is er nu eenmaal. Die verhalen? Die oordelen? Die bedenken we helemaal zelf.

Hoewel meditatie wat geduld en oefening vraagt, hoef je écht niet meteen een week op retraite in een klooster of jezelf gehuld in gewaden omringt met wierooklucht dagelijks voor een altaar neer te buigen. Voor iedereen die enigszins nieuwsgierig is: deze drie super simpele methoden (probeer ‘t een week lang elke ochtend vijf minuutjes) kunnen een begin zijn.

1) Full focus op de pijn
Dit klinkt misschien als iets dat je juist niet wil, maar door écht naar de pijn te kijken kun je er veel over leren. Deze methode van analyseren en loskoppelen van de verschillende aspecten en sensaties van pijn heet: Sensory Splitting.

Ga in een prettige houding zitten of liggen, adem diep in en weer uit. Sluit je ogen. Focus ál je aandacht op de pijn. Onderzoek wat je voelt en wat de pijn precies doet. Tot in detail. Waar voel je het precies? En waar nog meer? Brandt het? Klopt het? Tintelt het? Is het warm? Is het koud? Zijn er golven waarin de pijn meer intens wordt? Of juist minder? Kortom: hoe verandert de pijn? Je zult merken dat het zó veel verschillende aspecten heeft, dat je het bijna niet meer als één ding kunt zien. Door dit regelmatig te doen, leer je dat de pijn - waarvan je dacht dat het een permanent solide ding was - eigenlijk steeds verandert van vorm en dat maakt het meer behapbaar. Uiteindelijk kun je het label dat je erop had geplakt misschien zelfs loslaten.

2) Full focus op het deel dat pijn-vrij is
Misschien lijkt het soms alsof zo’n pijn-vrije plek in je lijf niet bestaat, maar wie volhoudt lukt het er sowieso een te vinden. Het kunnen je tenen zijn, je gezicht, het puntje van je neus zelfs…

Ga in een prettige houding zitten of liggen, adem diep in en weer uit. Sluit je ogen. Probeer al je focus naar dat pijn-vrije deel in je lijf te brengen en laat dát het overheersende gevoel zijn. Al is het maar voor een paar seconden. Ervaar dat er, naast die ellendige pijnlijke sensaties, ook minder pijnlijke of zelfs pijn-vrije te vinden zijn. Er is tenminste een plek in je lijf dat pijn-vrij is en met regelmatige oefening kun je daar steeds weer je aandacht naartoe brengen. Ook deze techniek kan het beeld van de ‘permanente, solide pijn’ stukje bij beetje afbreken.

3) Er is meer dan pijn
In meditatie gaat het vooral om wat zich aandoet in ‘het nu’. In deze oefening is het de kunst om je aandacht breder te trekken dan alleen de pijn en te ervaren wat je nog meer kunt opmerken.

Ga in een prettige houding zitten of liggen, adem diep in en weer uit. Sluit je ogen. Wat hoor en voel je, anders dan de pijn? De zon door het raam? Het geluid van auto’s? Misschien een haar op je wang of een geur uit de keuken? Op deze manier aandacht geven aan andere sensaties dan alleen pijn of niet-pijn, kan verlichtend werken omdat het laat zien dat de pijn-ervaring slechts één van de velen is. Zelfs in dit kleine moment.