Waarom mensen zonder een beperking moeten beseffen hoe bevoorrecht ze zijn

Vivian van Leeuwen (23) is docent Nederlands in opleiding en heeft een zeldzame darmziekte met chronische vermoeidheid, doofheid, slechtziendheid en rolstoelafhankelijkheid tot gevolg. Ze is zich de laatste tijd sterk bewust geworden van "ability privilege’’ en vindt het belangrijk om daarover te praten.

Als je gezond bent, in elke zin van het woord, en gewoon kunt lopen, dan is het een voorrecht om niet in een rolstoel te zitten, om niet chronisch ziek te zijn, om niet slechtziend of slechthorend te zijn en om geen geestelijke gezondheidsproblemen te hebben. In het Engels wordt dit ability privilege genoemd. Een ingewikkelde term waarmee je simpelweg uitlegt dat je bevoorrecht bent om vrij rond te kunnen lopen, te kunnen gaan en staan waar je wilt, geen medicijnen te hoeven nemen, geen tijd te hoeven besteden aan doktersafspraken, nooit afhankelijk te zijn van anderen, en je geen zorgen te hoeven maken over sociale voorzieningen of uitkeringen. Het betekent dat je voorrechten hebt die andere, minder bevoorrechte mensen niet hebben. En wij, rolstoelgebruikers en chronisch zieken, zijn die minder bevoorrechten.

Iemand die bij een kapotte lift gewoon de trap kan nemen, is bevoorrecht. Iemand die naar de bioscoop wil en kan gaan zitten waar 'ie wil, is bevoorrecht. Iemand die met het vliegtuig op vakantie gaat en zonder gedoe het toestel in en uit kan komen, is bevoorrecht. Iemand die niet van tevoren hoeft uit te zoeken of een gebouw rolstoeltoegankelijk is, is bevoorrecht. Iemand die niet nadenkt bij de grote overstap tussen perron en metro, is bevoorrecht. 

Ik merk het keer op keer: trappen waar geen oprijplank ligt. Bioscoopzalen waarbij je alleen met een trap bij de voorste rijen kunt komen. Ondertiteling die niet werkt. Een gebrek aan audiodescriptie. Mensen die er gewoon totaal niet bij stilstaan, hun schouders erover ophalen en doorgaan met hun leven. Zonder zich te beseffen dat de meest dagelijkse dingetjes die voor hun vanzelfsprekend zijn, bij ons juist de meeste frustratie oproepen. Het is een gebrek aan rekening houden met, een gebrek aan inclusie, en dat zorgt alles bij elkaar voor een behoorlijke maatschappelijke achterstelling.

Juist door over privilege te praten, maak je mensen bewust dat het goed is om af en toe andermans bril op te zetten en te zien wat het betekent om minder bevoorrecht te zijn en een ander perspectief op het leven te hebben. Hoe meer de bevoorrechten beseffen dat ze bevoorrecht zijn, hoe meer ze misschien gaan begrijpen hoe het is om in de wielen of schoenen van minder bevoorrechten te staan. En nee, mensen met een beperking zijn niet zielig of minderwaardig. Ze hebben simpelweg behoeften en belangen waar de wereld nog veel te weinig op afgestemd is. En misschien is nadenken over ability privilege wel een goede eerste stap om daar iets aan te doen.